Hürmüz Boğazı, dünya enerji ticaretinin can damarıdır. Basra Körfezi'ni Umman Denizi'ne bağlayan bu stratejik geçitten, dünya deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık üçte biri (günde ortalama 20-21 milyon varil) ve küresel LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) ticaretinin %20'ye yakını geçiyor. Yani, buranın kapanması domino etkisi yaratır.
Hürmüz Boğazı Kapanırsa Neler Olur?
Hürmüz Boğazı, dünya enerji ticaretinin can damarıdır. Basra Körfezi'ni Umman Denizi'ne bağlayan bu stratejik geçitten, dünya deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık üçte biri (günde ortalama 20-21 milyon varil) ve küresel LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) ticaretinin %20'ye yakını geçiyor. Yani, buranın kapanması domino etkisi yaratır.
Enerji Fiyatlarında Astronomik Artışlar
Petrol Fiyatları Fırlar: Hürmüz Boğazı'nın tamamen kapanması durumunda, petrol arzında devasa bir daralma yaşanır. Uzmanlar, Brent petrolün varil fiyatının kısa vadede 120-130 doların üzerine çıkabileceğini, hatta çok daha yüksek seviyelere tırmanabileceğini belirtiyor. Bu, küresel ekonomiyi derinden sarsacak bir şok etkisi yaratır.
Doğal Gaz Fiyatları Yükselir: Katar gibi büyük LNG ihracatçılarının sevkiyatları aksayacağı için, doğal gaz fiyatları da ciddi şekilde artar. Bu, başta Asya ve Avrupa olmak üzere birçok ülkenin elektrik üretim ve sanayi maliyetlerini yükseltir.
Küresel Ekonomide Derin Kriz ve Resesyon Riski
Enflasyon Şoku: Artan enerji fiyatları, tüm sektörlerde üretim ve ulaşım maliyetlerini yükseltir, bu da küresel çapta yüksek enflasyonu körükler.
Tedarik Zinciri Kırılmaları: Enerji tedarikindeki aksamalar ve maliyet artışları, küresel tedarik zincirlerinde ciddi bozulmalara yol açar. Birçok sanayi ve üretim kolu, hammadde ve enerjiye erişimde sıkıntı yaşar.
Ekonomik Büyümede Duraksama: Yüksek enerji fiyatları ve enflasyon, tüketici harcamalarını düşürür, yatırımları azaltır ve sonuç olarak küresel ekonomik büyümede sert bir yavaşlama, hatta resesyon riski ortaya çıkar.
Finansal Piyasalarda Çalkantı: Petrol fiyatlarındaki ani sıçrama ve ekonomik belirsizlik, küresel borsalarda sert düşüşlere, altın ve dolar gibi güvenli limanlarda ise sınırlı yükselişlere neden olabilir.
Jeopolitik ve Güvenlik Sonuçları
Uluslararası Müdahale: Hürmüz Boğazı'nın kapatılması, uluslararası hukuka göre "savaş eylemi" olarak kabul edilebilir. ABD ve NATO ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkenin enerji güvenliği gerekçesiyle doğrudan askeri müdahalede bulunma olasılığı yüksektir. Bu durum, bölgesel ve hatta küresel çapta büyük bir çatışmayı tetikleyebilir.
Bölgesel İstikrarsızlık: İran'ın böyle bir adım atması, Körfez ülkeleriyle (Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt vb.) ilişkileri en gergin seviyeye çıkarır ve bölgesel çatışma riskini artırır.
Alternatif Rota Sınırlılığı: Hürmüz Boğazı'nın yerine geçebilecek kapsamlı bir alternatif deniz yolu bulunmamaktadır. Mevcut boru hatlarının kapasitesi, boğazdan geçen petrol ve gazın çok küçük bir kısmını taşıyabilir.
Türkiye'ye Etkileri
Türkiye, enerji ithalatına yüksek oranda bağımlı bir ülke olduğu için Hürmüz Boğazı'nın kapanmasından ciddi şekilde etkilenir:
Yüksek Enerji Faturaları: Petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki artış, Türkiye'nin enerji ithalat faturasını katlayarak artırır. Bu, cari açığın daha da büyümesine neden olur.
Enflasyon Baskısı: Artan enerji maliyetleri, üretim ve ulaştırma maliyetlerini yükseltir, bu da ülke içindeki enflasyonun daha da tırmanmasına yol açar. TCMB'nin enflasyonla mücadele sürecini ciddi şekilde zorlaştırır.
Döviz Kuru Üzerinde Baskı: Yüksek enerji faturası ve artan cari açık, Türk lirası üzerinde ciddi bir değer kaybı baskısı oluşturur ve döviz kurlarını yukarı çeker.
Ekonomik Büyümede Yavaşlama: Enerji maliyetlerindeki artış ve küresel ekonomik yavaşlama, Türkiye ekonomisinin büyüme hızını olumsuz etkiler. Sanayi üretimi ve ihracat sekteye uğrayabilir.
Doğrudan Petrol İthalatı: Türkiye, 2019'dan beri İran'dan petrol alımı yapmasa da, Basra Körfezi'nden Hürmüz üzerinden gelen ham petrol tedarikinin önemli bir kısmı (geçen yılki rakamlara göre %20 civarı) etkilenir. Ancak yetkililer, bunun ikame edilebilir olduğunu belirtmektedir. Türkiye'nin doğal gaz ithalatının bir kısmı da İran'dan boru hatlarıyla sağlanmaktadır. Bu durum, Hürmüz'den bağımsız olsa da, bölgesel gerilimin artması dolaylı etkiler yaratabilir.
